Przejdź do zawartości

Tim Roth

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tim Roth
Ilustracja
Tim Roth (2012)
Imię i nazwisko

Timothy Simon Smith

Data i miejsce urodzenia

14 maja 1961
Londyn

Zawód

aktor, producent, reżyser, scenarzysta

Współmałżonek

Nikki Butler (od 1993)

Lata aktywności

od 1982

Tim Roth (Cannes 2014)
Gwiazda Tima Rotha na Alei Gwiazd w Krakowie

Tim Roth, właściwie Timothy Simon Smith[1][2] (ur. 14 maja 1961 w Londynie[3]) – angielski aktor, producent i reżyser[4]. Sławę przyniosły mu role w filmach Quentina TarantinoWściekłe psy i Pulp Fiction. Częściej niż w wielkich hollywoodzkich produkcjach można go zobaczyć w filmach niezależnych i europejskich. W 1995 został nominowany do Oscara dla aktora drugoplanowego za rolę Archibalda Cunninghama w obrazie Rob Roy[4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Dulwich w Londynie jako syn Anny – malarki oraz nauczycielki i Erniego – dziennikarza pracującego na Fleet Street[5][6][7], członka brytyjskiej partii komunistycznej, aż do lat 70., gdy wybuchł w niej skandal seksualny[8]. Jego ojciec urodził się pod nazwiskiem Smith w Sheepshead Bay, dzielnicy Brooklyn, w Nowym Jorku, w brytyjskiej rodzinie imigrantów irlandzkich przodków; w 1940 zmienił swoje nazwisko na „Roth”, częściowo na znak solidarności z ofiarami Holocaustu[9].

Uczęszczał do Strand School w Tulse Hill i Dick Sheppard Comprensive School[10]. Już we wczesnym dzieciństwie wykazywał talent artystyczny, więc jego matka zapisała go na Wydział Rzeźby londyńskiej Camberwell School of Art[11].

W 2009 roku w wywiadzie dla brytyjskiego dziennika „The Guardian” wyznał, że w dzieciństwie był molestowany przez swojego dziadka, którego wcześniej ofiarą padł także ojciec Tima[12][13][14].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Na scenie Abbey Theatre występował w sztuce Easter jako Benjamin. Po występie w musicalu Donalda Swanna i Aleca Davisona The Yeast Factory (1979) w Cockpit Theater, zagrał Kasjusza w szekspirowskim Otello (od 22 lipca do 2 sierpnia 1980) w The Oval House Theatre, Dereka w Cecila Taylora Szczęśliwe kłamstwa (Happy Lies, 1981) w Albany Theatre i syna w sztuce Jeana Geneta Parawany (1982) w Citizens Theatre w Glasgow, a następnie związał się z grupą teatralną Royal Court Theatre (1984)[15].

Po raz pierwszy pojawił się na małym ekranie jako szesnastoletni skinhead Trevor w telewizyjnym dramacie kryminalnym Produkcja brytyjska (Made in Britain, 1982)[16]. Za swój debiut kinowy jako Myron w dramacie kryminalnym Stephena Frearsa Wykonać wyrok (The Hit, 1984) był nominowany do nagrody BAFTA. Zyskał większą uwagę jako Mitchel w dramacie Petera Greenawaya Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek (The Cook the Thief His Wife & Her Lover, 1989) u boku Helen Mirren, Michaela Gambona i Richarda Bohringera. Zagrał postać Vincenta van Gogha w dramacie Roberta Altmana Vincent i Theo (Vincent & Theo, 1990). W komediodramacie Toma Stopparda Rosencrantz i Guildenstern nie żyją (Rosencrantz & Guildenstern Are Dead, 1990) z Garym Oldmanem i Richardem Dreyfussem wystąpił w szekspirowskiej roli Gildensterna.

Później zdobył międzynarodowe uznanie występując w filmach Quentina TarantinoWściekłe psy (Reservoir Dogs, 1992) jako pan Orange – Freddy Newandyke, Pulp Fiction (1994) jako Pumpkin – Ringo i Cztery pokoje (Four Rooms, 1995) jako Ted, obsługa hotelu. Za kreację Archibalda Cunninghama w melodramacie historycznym Michaela Catona-Jonesa Rob Roy (1995) z Liamem Neesonem zdobył nominację do Oscara, Złotego Globu i Saturna dla najlepszego aktora drugoplanowego i został uhonorowany nagrodą BAFTA dla najlepszego aktora w roli drugoplanowej oraz KCFCC (Kansas City Film Critics Circle) w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy.

Debiutował jako reżyser dramatem Strefa wojny (The War Zone, 1999) z udziałem Raya Winstone’a, Tildy Swinton i Colina Farrella, a za swój debiut otrzymał liczne nagrody, w tym C.I.C.A.E. Award na 49. MFF w Berlinie. Jego rola małpy – generała Thade w Planeta małp (Planet of the Apes, 2001) była nominowana do nagrody Saturna i MTV Movie Award jako najlepszy czarny charakter. W 2008 na Giffoni Film Festival odebrał nagrodę im. François Truffauta.

Przewodniczył jury Złotej Kamery na 57. MFF w Cannes (2004) oraz jury sekcji Un Certain Regard na 65. MFF w Cannes (2012). Zasiadał również w jury konkursu głównego na 59. MFF w Cannes (2006) oraz na 71. MFF w Wenecji (2014).

Był też brany pod uwagę do roli Severusa Snape’a w serii filmów Harry Potter[17].

Renny Harlin powierzył mu rolę Schultza, który prowadzi interesy z ekstremistyczną grupą o nazwie Bractwo Muzułmańskie w komedii sensacyjnej The Misfits (2021)[18].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Ze związku z Lori Baker ma syna Jacka (ur. 1983). Zamieszkał w Los Angeles. 25 stycznia 1993 poślubił projektantkę mody Nikki Butler[19][20][21]. Mają dwóch synów Timothy’ego (ur. 1995) i Cormaca (ur. 1996 zm. 2022[22]).

Stał się kibicem Manchesteru United[23].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Filmy fabularne

[edytuj | edytuj kod]

Filmy TV

[edytuj | edytuj kod]
  • 1982: Produkcja brytyjska (Made in Britain) jako skinhead Trevor
  • 1984: Tymczasem (Meantime) jako Colin
  • 1985: Strzały w Stonygates (Murder with Mirrors) jako Edgar Lawson
  • 1987: Metamorfozy (Metamorphosis) jako Gregor Samsa
  • 1988: Coppers
  • 1989: Ścieżka (Knuckle) jako Curly Delafield
  • 1990: Yellowbacks jako Peter Pike
  • 1993: Jądro ciemności (Heart of Darkness) jako Marlow
  • 2006: Tsunami: Po katastrofie (Tsunami: The Aftermath) jako Nick Fraser
  • 2009: Skellig jako Skellig
  • 2016: Reg jako Reg Keys

Seriale TV

[edytuj | edytuj kod]
  • 1983: Nie koniecznie wiadomości (Not Necessarily the News) jako gej
  • 1984: Drogowa ambicja (Driving Ambition) jako Baz
  • 1986: Król getta (King of the Ghetto) jako Matthew Long
  • 1989: Świetny romans (A Fine Romance) jako Jaguar
  • 1991: Opowieści z krypty (Tales from the Crypt) jako Jack Craig
  • 2009–2011: Magia kłamstwa jako dr Cal Lightman
  • 2017: Twin Peaks jako Gary „Hutch” Hutchens
  • 2017–2020: Gwiazda szeryfa jako Jim Worth
  • 2022: Mecenas She-Hulk (She-Hulk: Attorney at Law) jako Emil Blonsky / Abomination

Filmy krótkometrażowe

[edytuj | edytuj kod]
  • 1988: Do dwóch razy sztuka (Twice Upon a Time)

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Tim Roth. AlloCiné. [dostęp 2016-12-06]. (fr.).
  2. Tim Roth – Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2016-12-06]. (węg.).
  3. Tim Roth. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  4. a b Tim Roth. SensaCine.com. [dostęp 2016-12-06]. (hiszp.).
  5. Tim Roth Biography (1961–). Film Reference. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  6. Amy Raphael: Tim Roth interview. „Esquire”. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  7. Alex Simon (2009-03-05): Tim Roth: The Hollywood Interview. The Hollywood Interview. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  8. Tim Roth What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2019-12-06]. (ang.).
  9. Tim Roth. Listal. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  10. Tim Roth – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-12-06]. (rum.).
  11. Tim Roth. MYmovies.it. [dostęp 2016-12-06]. (wł.).
  12. Rory Carroll (2016-12-04): Tim Roth: ‘If you neglect the working class for so long, they will rebel against you’. „The Guardian”. [dostęp 2016-12-05]. (ang.).
  13. Mike Miller (2016-12-05): Tim Roth Reveals His Grandfather Abused Him and His Father. „People”. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  14. Jj Nattrass (2016-12-06): Tim Roth reveals he was abused by his grandfather as a child. „Daily Mail”. [dostęp 2016-12-05]. (ang.).
  15. Tim Roth. ČSFD.cz. [dostęp 2016-12-06]. (cz.).
  16. Rebecca Flint Marx: Tim Roth Biography. AllMovie. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  17. Becky Kirsch: 10 Actors Who Were Almost Cast in Harry Potter. PopSugar, 3 czerwca 2020. [dostęp 2021-07-03]. (ang.).
  18. Brianna Zigler: Renny Harlin’s Retrograde, Racist Heist Movie The Misfits Barely Qualifies as a Movie at All. Paste, 14 czerwca 2021. [dostęp 2021-07-03]. (ang.).
  19. Tim Roth și Nikki Butler. CinemaRx.ro. [dostęp 2016-12-06]. (rum.).
  20. Nikki Butler and Tim Roth – Dating. FamousFix. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  21. Anne Thompson (1995-06-30): Catching up with Tim Roth. EW.com. [dostęp 2016-12-06]. (ang.).
  22. Nie żyje Cormac Roth. Muzyk miał 25 lat [online], Onet Kultura, 1 listopada 2022 [dostęp 2022-11-02] (pol.).
  23. Pomarańczowy otworzył mi drzwi, „Dziennik. Kultura”, 4 kwietnia 2008

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]