Julia chciałaby mieć dziecko. "Wpisałam w Excela wydatki. Budżet się nie spina"

Kolejnym argumentem przeciw są na razie warunki mieszkaniowe. W obecnym lokum trudno by było im się pomieścić. Poza tym jest na trzecim piętrze, bez windy. — Nie wyobrażam sobie tam dziecka, taszczenia się po schodach z wózkiem. Mam chyba spore oczekiwania w zakresie życiowej wygody — przyznaje.

Obecnie skupia się na kwestiach zawodowych. Swój duży cel — stanowisko menedżerskie — osiągnęła. Teraz na horyzoncie pojawiają się kolejne możliwości. — W tak dynamicznej branży jak moja zawsze coś kusi, ciągle można coś więcej. Dla mnie nadgodziny, poświęcanie się pracy są spoko — dodaje. Jednocześnie dla Julii ważne jest życie towarzyskie. Mają paczkę znajomych i trochę węższe grono przyjaciół, lubią wyjść razem w weekend. Wie, że dziecko oznaczałoby rewolucję w zakresie rytmu dnia, ale nie chciałaby, by stanęło na przeszkodzie kontaktów społecznych. Wierzy, że tak by się nie stało, bo parom z ich otoczenia udaje się to godzić.

W odraczaniu decyzji o dziecku najbardziej logiczny wydaje się wciąż aspekt finansowy, choć po awansie zawodowym (swoim i męża), liczby nie wyglądają już tak kiepsko, jak jeszcze 2-3 lata temu. Julia wie, że daliby radę, ale nie chce takiego poczucia. Chce pewności, że nadal będzie ich stać na wszystko, co mają teraz. — Z moich obserwacji wynika, że wiele osób odkłada decyzję o dziecku. Ktoś chce się doszkalać, kto inny zmienić pracę, a jeszcze ktoś czeka na stabilną umowę. Może to trochę moda, żeby wszystko było idealnie, zanim pojawi się nowy członek rodziny. Ale jest tak, że chcesz żyć w normie i pewnie dlatego tak łatwo doszukuję się blokerów — stwierdza.

Dr hab. prof. UAM Iwona Przybył z Wydziału Socjologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wymienia najczęstsze przyczyny dobrowolnej rezygnacji z macierzyństwa: — Może ona wynikać ze zdecydowanie negatywnej postawy wobec dziecka, potrzeby własnej wolności i nieskrępowania w życiu, ale może być też efektem procesu chronicznego odkładania decyzji o rodzicielstwie. Składa się on z kilku faz. Początek to wstrzymywanie się z decyzją przede wszystkim z powodu chęci ukończenia wykształcenia, ustabilizowania własnej kariery i pozycji zawodowej, znalezienia przez parę odpowiedniego miejsca do wspólnego życia. Kolejna faza to przesuwanie momentu urodzenia potomstwa na czas nieokreślony i podawanie wymijających odpowiedzi na pytanie o dziecko. Wzrasta wówczas ambiwalencja wobec rodzicielstwa oraz uświadamianie sobie, że w związku czy małżeństwie istnieje realna możliwość stałej bezdzietności. Granica między odkładaniem macierzyństwa, a bezdzietnością bywa bardzo cienka i często zostaje niepostrzeżenie przekroczona — mówi socjolożka.

"Przestałam wydawać pieniądze na głupoty"

Gdyby Paula czekała na finansową gotowość, do dziś nie miałaby dzieci. Twierdzi, że to nie do końca racjonalny argument, bo pieniądze mogą przyjść albo odejść z dnia na dzień. — Nawet jak dzisiaj mam w portfelu 20 tys., jutro może ich nie być. I odwrotnie — czyjaś sytuacja materialna może się nagle poprawić. A jak pojawia się wiadomość, że będzie maleństwo, to w każdej kwestii, również finansowej, się przygotujemy — podkreśla.

Pierwsze dziecko urodziła w wieku 25 lat. Wynajmowali z partnerem mieszkanie, ona pracowała w sklepie, on miał staż jako elektryk. Ich warunki były dalekie od wymarzonych, ale była zakochana i pewna, że wszystko się ułoży. Materialnie rzeczywiście nie było źle, ale ostatecznie związek zakończył się rozstaniem. Drugie dziecko, z nowym partnerem, przyszło na świat, gdy Paula miała 32 lata. — Też nie mieliśmy własnego mieszkania, tylko wynajmowane. Na dodatek wiedziałam, że ta relacja jest toksyczna, ale jednocześnie nie chciałam dłużej czekać z decyzją o dziecku ze względu na swój wiek — wyjaśnia. Związek zakończył się szybciej, niż myślała. 10 tygodni po urodzeniu syna jego ojciec uciekł z kraju. Od tamtej pory nie mają kontaktu.

Urlop macierzyński Paula wykorzystała na skończenie szkoły. Spełniła swoje marzenie i została florystką. Zaznacza, że już pierwsza ciąża zmieniła jej priorytety. — Przygotowując się na dziecko, człowiek zaczyna inaczej myśleć. Przestałam wydawać pieniądze na głupoty, czyli na kolejne pary butów czy imprezy, a zaczęłam organizować wyprawkę. Przy pierwszym synu trochę przesadziłam, ale już przy drugim byłam mądrzejsza. Nie kupowałam tylu ubranek, bo wiedziałam, jak szybko z nich wyrośnie. Poza tym nie trzeba mieć wszystkiego nowego. Z łatwością można znaleźć kogoś, kto będzie chciał oddać ubrania po swoim dziecku albo kupić naprawdę tanio ciuszki w dobrym stanie. Wszystko zależy od wyobrażeń o macierzyństwie i wymagań — przekonuje Paula.

Przyznaje, że bywały trudne momenty. Przy drugim dziecku miała depresję poporodową, która zaczęła się jeszcze w trakcie ciąży. Trwała pandemia, był lockdown, czuła się samotna. — W niektóre dni nie miałam siły wstać z łóżka, ale mimo wszystko wiedziałam, że sobie z dziećmi poradzę, cokolwiek by się nie stało — wspomina. Dziś jest o kilka kroków dalej. Wciąż spłaca długi po byłym partnerze, żyje z synami w wynajmowanym mieszkaniu, ale zamierza w najbliższym czasie postarać się o lokal od miasta. — Niczego nam nie brakuje, mimo że moja sytuacja finansowa nie jest do końca stabilna. Jesteśmy w stanie pójść na lody, do restauracji czy do zoo — wymienia. — Nigdy specjalnie nie przejmowałam się pieniędzmi. Zawsze dzieje się tak, że jak się kończą na koncie, nagle skądś spadają, bo na przykład pojawia się dodatkowa okazja, żeby zarobić.

Lekkie życie

Olga ma 43 lata i niezbitą pewność, że nie chce dzieci. Boi się m.in. utraty niezależności. Teraz jest w stanie zmienić pracę albo przeprowadzić się bez większych kłopotów logistycznych, z dzieckiem byłoby to o wiele bardziej skomplikowane. Druga kwestia to sprawy finansowe. — Stać mnie na fajne wczasy za granicą i na rozwijanie sportowych pasji. Bez zaciskania pasa mogę też odkładać pieniądze na wkład własny na drugi dom. Mając dziecko, musiałabym z wielu rzeczy zrezygnować — wyjaśnia i wylicza potencjalne koszty: — Przedszkole w Wielkiej Brytanii to około 1500 funtów miesięcznie. W szkole — wycieczki dla uczniów za pieniądze, które starczają na zagraniczny urlop we dwoje na 10 dni. Na rodzinne wakacje można wyjechać tylko w ferie i latem, a wtedy ceny rosną nawet trzykrotnie. Kosztowne są też zajęcia dodatkowe, atrakcje w czasie wolnym, przyjęcia urodzinowe. Nawet kwestia ubrań — te w mniejszych rozmiarach często nie są tańsze niż dla dorosłych.

Zdaniem Olgi, obowiązki i wydatki związane z dziećmi, nie kończą się wraz z osiągnięciem przez nie pełnoletności. Gdy zakładają własne rodziny, pojawiają się oczekiwania dotyczące poświęcania wolnego czasu (na przykład na opiekę nad wnukami) albo finansowego wsparcia. — W Polsce to wyjątkowo silne, ale takie nastawienie widzę też w Anglii — mówi.

Olgę i jej młodszego brata wychowywała tylko matka. Pracowała jako sprzątaczka na dwa etaty, całymi dniami nie było jej w domu, a po powrocie późno wieczorem gotowała jeszcze obiad. Odgrzewali go sobie po lekcjach. Ubrania nosili zawsze po kuzynostwie. Jeśli w domu coś się zepsuło, nowe trzeba było kupić za pożyczkę. Nie było mowy o wyjazdach czy urlopach. Alimenty mieli marne, bo ojciec długo pracował na czarno. — To była droga przez mękę, walka o przetrwanie. Mama miała w życiu tak ciężko przez to, że miała dzieci — stwierdza Olga.

Pamięta czas, kiedy matce zdarzało się wrócić podchmielonej do domu. Oburzali się wtedy z bratem, a ona wybuchała: "Urabiam się po pachy, a wy jesteście tacy niewdzięczni!". — W zeszłym roku byłam na psychoterapii. Właśnie wtedy to wyszło, mama po prostu nas obwiniała — mówi.

Poprzedni związek Olgi rozpadł się z powodu odmiennych zapatrywań na dzieci. Partner chciał je mieć, ona sobie tego nie wyobrażała. Kiedy zaczęła się spotykać z nowym mężczyzną, już na trzeciej randce oznajmiła, że nie zamierza zakładać rodziny. John pochodzi z Gambii, gdzie potomstwo jest Bożym błogosławieństwem. Zaakceptował jej wybór, ale rodzinie powiedział, że jego partnerka nie może mieć dzieci. — Mój cel to finansowa niezależność, zabezpieczenie przyszłości i lekkie życie — podkreśla Olga. — Dzieci nie pozwoliłyby mi spełnić żadnego z tych warunków — dodaje.

Jak zauważa dr hab. prof. UAM Iwona Przybył, negatywna ocena sytuacji finansowej czy strach przed jej pogorszeniem stanowią poważną barierę w rodzeniu dzieci, podobnie jak strach przed odpowiedzialnością. — Przede wszystkim jednak indywidualistyczna kultura stworzyła nowy obraz człowieka, który traktuje swoje życie jako projekt. Bezdzietny styl życia to w jego oczach szansa na spontaniczność i korzystanie z okazji. Dziecko jest tu postrzegane jako przeszkoda, mogąca zburzyć istniejący porządek funkcjonowania lub bariera w wykorzystywaniu pojawiających się możliwości. Porównując małżeństwa posiadające dzieci i bezdzietne można stwierdzić, że bezdzietni są lepiej wykształceni, poświęcają więcej czasu na pracę, częściej posiadają stopnie naukowe, są zatrudnieni na bardziej prestiżowych i lepiej płatnych stanowiskach zawodowych — mówi socjolożka.

Od 10-tego do 10-tego

36-letnia Marta jest zaręczona i planuje ślub, ale nie wyobraża sobie urodzenia dzieci. Po pierwsze — nie rozczula jej widok maluszków, po drugie — uważa, że nie stać jej na macierzyństwo. — Koszty zaczynają się już od momentu zajścia w ciążę. Witaminy, ginekolog, badania. Mam mieszkanie na kredyt, dwupokojowe z aneksem kuchennym, przy dziecku trzeba by było rozejrzeć się za większym. Pomijając kwestie pampersów, mleka i całej wyprawki, fajnie by było zabierać niemowlaka na basen, a to kosztuje. Albo zabawki. Ostatnio kupowałam siostrzenicy lalkę, o jakiej marzyła. Wydałam 200 zł. Na etapie szkolnym są składki klasowe i na komitet rodzicielski, opłaty za wycieczki czy zajęcia dodatkowe. W liceum chciałoby się dać dziecku kieszonkowe, żeby mogło pójść do kina albo na pizzę. A na studiach, to już można popłynąć w każdą stronę, wydatki mogą iść w nieskończoność — twierdzi Marta.

Kolejna sprawa, o której wspomina, to zawodowe i logistyczne komplikacje, zwłaszcza w pierwszych latach po porodzie. Opiekunka jest droga, a jeśli maluch chodzi do żłobka, trzeba być przygotowanym na częste choroby. Każda wzięta opieka czy L4 to 80 proc. pensji. Marta ostatnio przez dwa tygodnie była na zwolnieniu, odczuła to mocno, gdy na konto wpłynęła wypłata. — Było ciężko, bo zarabiam na rękę 4,5 tys. złotych i przy normalnej pensji starcza mi na styk od 10-tego do 10-tego — mówi. Ostatnio kuzyn opowiadał jej, że wzięli z żoną urlopy w innych terminach, żeby zapewnić synkowi opiekę w czasie, gdy przedszkole było zamknięte.

O finansowych trudach związanych z macierzyństwem Marta słyszała też dużo od siostry, która ma troje dzieci, najstarsze już na studiach. Zwłaszcza we wrześniu jest dużo narzekania, bo rozpoczynający się rok szkolny to lawina wydatków — na podręczniki, przybory, składki. Na przykładzie siostry i jej rodziny Marta widziała też wiele razy, jak działa zasada wyboru. Chcąc zapewnić coś dzieciom, musieli z mężem zrezygnować z innej rzeczy — na jakiś czas albo zupełnie jej sobie odmówić. Ona by tak nie chciała. Podobne zdanie ma jej narzeczony, dla którego też w myśleniu o dziecku, głównym problemem są finanse. — On ma już 14-letnią córkę z poprzedniego związku. Ostatnio chciała nauczyć się grać na gitarze, a jedna lekcja to 150 złotych. To normalne, że kiedy ma się dziecko, chce się mu zapewnić wszystko, co najlepsze. A ja wiem, że nie byłoby mnie stać na dodatkowe zajęcia czy kursy językowe — zaznacza Marta.

Od swoich rodziców wiele razy słyszała, że brakuje pieniędzy. Pamięta, jak wchodziła do sklepu i pokazywała im, jakie podobają jej się zabawki. Od razu dodawała: "Nie chcę, żebyście mi kupowali, ale są fajne". Na wakacje jeździli do cioci, która miała dom w górach, bo tam odpadał koszt noclegów. — To była inna rzeczywistość, nasi rodzice byli gotowi żyć byle jak, w małych mieszkaniach, my nie chcemy pogarszać sobie komfortu. Skoro nie jestem w stanie wyprodukować dodatkowych 3 tysięcy złotych miesięcznie, to dochodzę do wniosku, że lepiej, żebym nie miała dzieci — twierdzi.

Pokoik

37-letnia Marcelina była przekonana, że nie zapewni swojemu dziecku "należytych" standardów. Przerażały ją ceny ubranek, butów, interaktywnych zabawek. Mieszkali z jej rodzicami i siostrą oraz jej rodziną. Dom był duży, dwupiętrowy, ale na wyłączność mieli tylko jeden pokój. Kuchnię i łazienkę — wspólną z pozostałymi domownikami. — Czułam ogromny strach przed brakiem stabilizacji. Pracowałam długo na podstawie umowy-zlecenia, potem dostałam umowę na zastępstwo. Mąż miał etat i zarobki średniej wielkości, ale trudno było przewidzieć, co przyniesie przyszłość — mówi.

Temat dzieci mocniej wypłynął w momencie, gdy zaczęły się o nie starać jej dwie przyjaciółki. Obie miały trudności z zajściem w ciążę. Marcelina je wspierała, a jednocześnie nachodziły ją myśli: "Co, jeśli mi się nie uda?". Postanowili z mężem nie zwlekać dłużej z decyzją.

Zgodnie z przytaczanymi przez dr hab. prof. UAM Iwonę Przybył statystykami, średni wiek kobiety rodzącej współcześnie pierwsze dziecko w Polsce wynosi 28,8 lat (dane z 2022 r.), podczas gdy w 2000 roku było to 23,7 lat. W podejmowaniu decyzji o dziecku widać różnice w zależności od poziomu edukacji i miejsca zamieszkania. — Kobiety z wykształceniem wyższym rodzą dziś pierwsze dziecko w wieku 30,2 lat, z gimnazjalnym — 20,9 lat. Zamieszkujące miasta – w wieku 29,4 lat, wsie – 27,8 lat — podaje ekspertka.

Marcelina i Piotr mieli działkę ze starym domem do remontu, którą dostali od jego rodziców. To dawało nadzieję na lepszą przyszłość. W wieku 32 lat urodziła pierwszego syna. W pracy szefowa zamieniła jej umowę na zastępstwo na umowę o pracę, by Marcelina mogła skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Wychowywali dziecko na 20 metrach kwadratowych. — Okazało się, że w tym małym pokoiku stworzyliśmy dla niego wspaniałe warunki. Bardzo dobrze wspominam tamten czas. Mieliśmy łóżeczko, ale spaliśmy we troje. Mateusz nie miał mnóstwa zabawek i okazało się, że przez to wcale nie rozwija się gorzej — opowiada. Zamiast firmowych butów kupili mu takie za sto złotych. Rodzina męża komentowała, ale Marcelina i Piotr postanowili się nie przejmować.

Przy drugim dziecku, które urodziło się półtora roku później, z części zabawek powyjmowali baterie, bo doszli do wniosku, że maluchy przy takiej ilości kolorów i dźwięków są przebodźcowane.

Miesiąc przed pojawieniem się na świecie młodszego syna, przeprowadzili się do odziedziczonego domu. Nie chcieli pakować się w kredyt, więc remontowali go po kawałku. Gdy były gotowe kuchnia i łazienka, stwierdzili, że spróbują na swoim. Do spania wystarczał im materac. Mąż Marceliny wykańcza wszystko własnymi siłami. Sam zrobił meble w kuchni i w pokojach, kładł też parkiety. — Teraz nasz dom nie odbiega od innych. Żyjemy skromnie, ale naszym dzieciom niczego nie brakuje. Mateusz ma pięć lat, a Kacper trzy. Wydaje mi się, że mieliśmy dużo szczęścia. Każda sytuacja jest inna, więc na pewno nie powiem: "Jak urodzi się dziecko, wszystko się ułoży". Gdybym wiedziała, że nie zwiążemy końca z końcem, że nie będzie nas stać na mleko czy pieluchy, na pewno nie zdecydowałabym się na ciążę. Nie chodzi przecież o to, żeby starać się o przetrwanie, tylko o to, żeby żyć — twierdzi Marcelina.