Przekazali synowi mieszkanie. Gdy wyszli, zmienił zamki, pukali, nie otwierał

Gdy w końcu syn się odezwał, nie usłyszała żadnego "przepraszam, że mnie przy tobie nie było". – Chłód, dystans, jakbym była kimś dla niego obcym. Gdy zapytałam, co się stało, że tak dziwnie się zachowuje. Wylały się z niego jakieś – moim zdaniem absurdalne – żale. Że zawsze chciałam być na pierwszym miejscu, teraz też: ja i mój udar. Że pewnie go winię za to, że nie przyjechał, a przecież, nawet gdyby rzucił wszystko i siedział przy mnie, to nic by nie dało. A tak w ogóle, to że jestem sama, jest moją winą. Mogłam się nie rozwodzić – mówi Barbara.

– I zaczął mi wypominać, że zawsze chciałam od niego za dużo, zawsze za wysoko stawiałam poprzeczkę. I tak samo wysoko chciałam stawiać poprzeczkę jego synowi. A jego żona nie może już wytrzymać tego, jak na nią patrzę. Ponoć zbyt krytycznie, z góry. Pokrzyczał na mnie i wyjechał. Od tej pory ze sobą nie rozmawiamy.

Nie podchodź do tej pani

– Przestali z synową pamiętać o moich imieninach i urodzinach, więc i ja przestałam już dzwonić z życzeniami w ich imieniny i urodziny. Syn udaje, że nie ma dnia matki, ja udaję, że nie istnieje dzień dziecka. Od pięciu lat nie obchodzimy razem żadnych świąt – opowiada Barbara. Podejrzewa, że od tego stanu już nie ma odwrotu.

– Gdy napisałam do syna, że przecież to głupie tak się unikać, nie rozmawiać ze sobą, i że przecież odcinając się ode mnie, każe nie tylko mnie, ale i swoje dziecko, które ma prawo widywać się z babcią, nie zadzwonił, nie odpisał. A przecież, o ile sam ma prawo zerwać ze mną kontakty, to nie ma prawa doprowadzać do tego, że kompletnie zerwą się więzi między mną a wnukiem. Uprzedziłam syna, że jeśli będzie mi odmawiał spotkań ze swoim dzieckiem, wystąpię do sądu o wyznaczenie kontaktów. Byłam przekonana, że to go otrzeźwi, zrozumie absurd sytuacji, zaczniemy ze sobą rozmawiać. Ponieważ zignorował mój list, złożyłam pozew. Syn wziął prawnika. Na rozprawę przyszedł z adwokatem i z dzieckiem. W końcu miałam okazję zobaczyć wnuka, ale nie mogłam z nim porozmawiać, nawet się nie przywitaliśmy. Myślałam, że serce mi pęknie, gdy syn powiedział do niego: Tylko nie podchodź do tej pani – mówi Barbara.

Długo wydawało się – nawet naukowcom – że więzi łączące dzieci z rodzicami są nierozerwalne. Uważano, że do zerwania dochodzi wyjątkowo rzadko i stoją za tym skrajne doświadczenia: alkoholizm rodziców, przemoc seksualna, agresja, zaniedbania. Tymczasem teraz odcinają się od rodziców także ci, którzy nie mają za sobą traum z dzieciństwa, wychowywani w tak zwanych dobrych domach. Rodzice starali się, żeby dziecku niczego nie brakowało, szukali dla nich dobrych szkół, finansowali korepetycje, lekcje angielskiego, wakacje.

Stygnięcie

Okazuje się, że powodem "stygnięcia" relacji lub całkowitego zerwania kontaktów może być to, że rodzice nie zaakceptowali wyborów dorosłego dziecka – mają na przykład pretensje o to, z kim się związało. Bywa też, że w rodzinach, w których jest kilkoro dzieci, a rodzice faworyzują jedno – tak zwane złote dziecko – pozostałe czują się dyskryminowane i zaczynają się odsuwać, coraz rzadziej odwiedzać i dzwonić. A bywa i tak, że więzi zostają zerwane bez żadnego, dającego się określić, powodu.

– To temat niezwykle trudny. Dla rodziców bolesny, wstydliwy. Na ogół nie chcą rozmawiać o tym, że dzieci ich opuściły – mówi Dagmara Szymczak, prezeska Fundacji Dignum, która pomaga osobom starszym, będącym w trudnej sytuacji życiowej.

"Utrata więzi w rodzinie, to coś więcej niż konflikt i coś bardziej skomplikowanego niż zdrada" – twierdzi w swojej książce o zerwanych więziach Kylie Agllias ("Family Estrangement: A Matter of Perspektive"), pedagożka, badaczka postaw. Z podaną przez nią danych wynika, że mniej więcej jedna na 12 osób nie utrzymuje kontaktu z co najmniej jednym członkiem rodziny.

Gdy zespół Megan Gilligan z Iowa State University, badając separację międzypokoleniową, przeprowadził wywiady z ponad 550 matkami w wieku 60 i 70 lat, okazało się, że aż 64 doświadczyło separacji ze strony co najmniej jednego ze swoich dzieci. Po pierwszych badaniach, które przeprowadzili w 2015 roku, zrobili kolejne - przez kilka lat obserwowali relacje matek z dorosłymi dziećmi. Matki się starzały, większość doświadczała poważnych zmian w życiu – śmierci współmałżonka albo własnej poważnej choroby. W tym czasie w życiu ich dzieci też sporo się działo: zmiana lub utrata pracy, rozwód, ponowne małżeństwo. Nic z tego nie spowodowało zasypania raz wykopanego rowu – ponad 10 procent matek i ich dorosłych dzieci trwało w separacji. Niektóre dzieci czasami – raz na kilka lat – przysłały kartkę z życzeniami. Matki czasami próbowały dzwonić do dzieci, ale nie były w stanie nawiązać sensownej rozmowy, zdarzało się, że ich dorosłe dziecko słysząc, że dzwoni matka, rozłączało się.

Masz synu, darowiznę

– U nas wszystko zaczęło się od mieszkania – mówi Waldemar Szynal z Nielestna na Dolnym Śląsku. A w zasadzie od spadku, który dostał kilka lat temu. Dzięki spadkowi mogli z żoną nabyć dwa mieszkania. Część pieniędzy przeznaczyli na wykupienie tego, w którym żyli przez ćwierć wieku: gminne, ciasne, bez łazienki i ogrzewania, a część na nowe, większe, o lepszym standardzie. – 57 m, dwa pokoje, kuchnia, łazienka, centralne ogrzewanie – wymienia Szynal. Z ulgą przenieśli się do nowego.

– Tam się urządziliśmy i w końcu, na stare lata, zaczęliśmy żyć wygodnie – mówi jego żona, Stanisława. Dobrze im było, dopóki tego nowego, wygodnego mieszkania nie zapisali synowi. Wyobrażali sobie, że syn, w zamian za darowiznę, otoczy ich opieką. Tymczasem jednego dnia, gdy wyszli, zmienił zamki. Wrócili, pukali, nie otwierał. Próbowali się dodzwonić, nic z tego, odkąd przejął ich mieszkanie, zerwał kontakty, nawet nie próbował nic wyjaśniać.

– A miał nam przecież pomagać, być podporą na stare lata. Tymczasem zabrał nam mieszkanie, zburzył spokój – narzeka Waldemar Szynal. Ma żal do syna. I za to, że ich oszukał, i za to, że stał się taki obcy – nie obchodzi go ani starzejący się ojciec ani schorowana matka, która na jedno oko już nie widzi wcale, na drugie niewiele, poza tym chodzi kiepsko, jada słabo – jest po resekcji żołądka i operacji woreczka żółciowego.

– Złożyliśmy wniosek do sądu o cofnięcie darowizny, ale nie udało się, bo syn w czasie procesu przedstawiał dokumenty, z których miało wynikać, że nam nieustannie pomaga, pożycza pieniądze. A to bzdura! Nic nam nie dawał, nic nie pożyczał – mówi Szynal.

Biegły stwierdził, że podpisy na umowach, które syn złożył w sądzie na dowód przekazywania pieniędzy rodzicom są sfałszowane.

– Miał za to sprawę karną, a mimo to, nawet po niej, nie tak łatwo odkręcić darowiznę – mówi Waldemar Szynal.

Konflikt z synem ciągnie się już szósty rok. Spotykają się tylko w sądzie.

– Syn ani razu do nas nie podszedł, ucieka wzrokiem. Święta, urodziny czy imieniny, nie odezwie się. Jakbyśmy syna nie mieli – wzdycha Waldemar Szynal. Najbardziej żal mu żony, taka schorowana, a przez syna musiała wrócić do starego mieszkania, bez wygód, podczas gdy syn zajął to wygodne.

– Niedawno próbował wystawić je na sprzedaż, chciał 350 tys. zł. Myślał pewnie, że się uda – weźmie pieniądze i szukaj wiatru w polu. Na szczęście zauważyliśmy, że pojawiło się ogłoszenie o sprzedaży, zawiadomiliśmy policję, udało się go powstrzymać – opowiada Szynal.

Mecenas Ernest Ziemianowicz, pełnomocnik państwa Szynalów mówi, że to sprawa niezwykle przykra, i choć z pozoru prosta, zrobiła się skomplikowana. – Ich syn został skazany za składanie fałszywych zeznań, za przedkładanie sądowi sfałszowanych umów. Teraz ma kolejne postępowanie karne – tłumaczy mecenas. To nowe dotyczy właśnie próby sprzedaży mieszkania.

To nie jest jedyny przypadek, w którym starsze osoby tak bardzo zawiodły się na swoich dzieciach i tak bardzo czują się wykorzystane, że proszą mecenasa Ziemianowicza o pomoc.

Prowadzi między innymi sprawę dotyczącą 87–letniej kobiety z Golejowa koło Lubomierza, którą syn namówił, żeby mu przekazała dom. Była przekonana, że podpisała umowę dożywocia, zgodnie z którą syn – w zamian za prawo do domu – będzie się nią aż do śmierci opiekować. Tymczasem okazało się, że dostała do podpisania umowę sprzedaży, przy czym matka – daje słowo – żadnych pieniędzy od syna nie otrzymała. Adwokat wniósł do sądu sprawę o unieważnienie umowy, syn musiał się z domu wyprowadzić. Po czym pozwał matkę. Żąda, żeby mu zapłaciła ponad 150 tys. zł. Twierdzi, że w tym czasie, gdy z nią mieszkał, właśnie o tyle podniósł jej standard życiowy.

Leżę tak, aż mnie ktoś przewinie

– Często przyczyną zerwania kontaktów są konflikty na tle majątkowym. Zdarza się, że dzieci potrzebując pieniędzy, zmuszają rodziców, żeby im dali pieniądze, a jeżeli nie mają, to wzięli kredyt albo przynajmniej poręczyli. Obiecują, że spłacą, nie spłacają. Rodzice orientują się dopiero, gdy komornik zajmuje im konto – mówi prawniczka Katarzyna Arasiewicz z kancelarii Meritum we Wrocławiu, która wspiera organizacje pozarządowe i gdy zgłosi się do nich starsza osoba zmanipulowana i narażona przez swoje dziecko na finansowe straty. – Rodzic oszukany przez swoje dziecko jest zakłopotany, zawstydzony. Przecież to jego dziecko! Jawiło mu się jako dobre, uczciwe, a oszukało – mówi prawniczka. Bywa, że oszukani rodzice są już w bardzo zaawansowanym wieku, potrzebują pomocy w podstawowych sprawach, gubią się w rachunkach i w tym, co – na prośbę dziecka – podpisali.

– Zdarzają się długi naprawdę duże. Gdy podliczy się wszystko i zacznie szukać rozwiązania, okazuje się, że nie ma innego, tylko upadłość konsumencka – mówi Katarzyna Arasiewicz. Aby spłacić wierzycieli, trzeba sprzedać wszystko, co się posiada, a często wszystkim, co się posiada, jest mieszkanie. Z tego dostaje się tylko kwotę, która pozwala wynająć coś przez pierwsze trzy lata. – Jest się w bardzo trudnej sytuacji. Niewyobrażalnie trudnej – mówi Katarzyna Arasiewicz.

A Joanna Sadzik, prezeska Stowarzyszenia "Wiosna", która organizuje "Szlachetną Paczkę" – pomoc dla potrzebujących, samotnych osób – mówi, że często z wolontariuszami zastanawiają się: dlaczego ktoś jest tak bardzo samotny albo dlaczego znalazł się w tak skrajnie trudnej sytuacji, skoro ma dzieci? Nie pytają. A rzadko ktoś sam z siebie coś powie. W "Szlachetnej Paczce" pamiętają 80-letnią kobietę ze Śląska, która miała wysoką, górniczą emeryturę po mężu, a nie miała co jeść i za co kupić opału.

– Zastanawialiśmy się dlaczego? Może trzeba jej podpowiedzieć, jak gospodarować pieniędzmi? Może wydaje bez głowy? W końcu udało się ustalić, że syn ją szantażuje, zastrasza, wyciąga pieniądze zostawiając bez środków do życia. Bardzo długo to przed wszystkimi ukrywała, wstydziła się, bo przecież, to jej syn, zaraz wszyscy będą pytać: jak go wychowała? Miała poczucie, że to, co on jej robi, jest jej porażką. A kto z nas lubi się przyznawać do porażki? – mówi Joanna Sadzik. I dodaje, że takich smutnych historii, które poznają, gdy dłużej z kimś pobędą, jest wiele. Smutnych i niedających się w prosty sposób wytłumaczyć, a co dopiero w prosty sposób naprawić.

– Gdyby był jakiś jeden mechanizm, jakiś dominujący powód, łatwiej byłoby znaleźć lekarstwo i naprawić popsute relacje. Ale, niestety, tak to nie działa – mówi Joanna Sadzik.

W corocznych raportach "Szlachetna paczka" opisuje przygnębiający stan starszych osób, które mówią wolontariuszom: "Czasami płaczę z bezsilności", "Nie potrafię samodzielnie zmienić sobie pampersa, leżę tak, aż dostanę pomoc. Codziennie przychodzi mnie przewijać ktoś inny", "Chciałabym jeszcze pożyć, ale nie jakoś bardzo. Nie mam dla kogo", "Najbardziej boję się, że mnie odwiozą do jakiejś umieralni", "Piję kawę. Ogarniam w chałupie i na podwórku, o ile nic mi nie dokucza. Moi przyjaciele to psy".

Syn mnie nie pochowa

– Nie będę już walczyć o widzenia z wnukiem, poddałam się. Na to, że kiedykolwiek poprawią się nasze relacje z synem, już nie liczę – mówi Barbara. Ostatnio znów była w szpitalu. I oczywiście syn się nie zainteresował. – Nie obchodzi go, czy ja w ogóle jeszcze żyję. Wyobrażam sobie, jakim kłopotem mogłaby być dla niego moja śmierć. Przecież nieżywą matkę wypadałoby pochować. Postanowiłam już teraz uwolnić go od tego przykrego kłopotu. Zdecydowałam, że po śmierci moje ciało trafi na uniwersytet medyczny – mówi Barbara. Akt donacji to jedna kartka: "Ja, niżej podpisana, postanawiam nieodpłatnie przekazać po śmierci moje ciało Zakładowi Anatomii Prawidłowej do badań naukowych i celów dydaktycznych…"

– Sąsiadowi i najbliższej koleżance dałam wskazówki i numer telefonu, pod który mają zadzwonić po mojej śmierci. Uczelnia wszystkim się zajmie. Z tego, co mi powiedzieli, mogę im posłużyć nawet pięć lat. Później pochowają mnie w zbiorowym grobie. Zapytali czy życzę sobie, żeby wyryć moje nazwisko. Najpierw pomyślałam: po co? Ale ostatecznie zdecydowałam: niech będzie. Syn i tak nie przyjedzie, żeby zapalić świeczkę na grobie, ale może wpadnie czasami ktoś ze znajomych.