Jeden z księży swobodnym tonem, jakby opowiadał dobry dowcip, podzielił się z bracią kapłańską tym, z czego spowiadają się u niego parafianie. Nie omieszkał dokładnie opisywać co pikantniejszych szczegółów. A księża, jakby nic złego się nie działo, zaśmiewali się z jego anegdotek i chamsko żartowali z wiernych — pisze Robert Samborski w książce "Kościoła nie ma. Wspomnienia po seminarium"
Czas przetrzymania był dla mnie okazją do zaobserwowania, że Kościół ma też bardzo wiele innych problemów wewnętrznych, a głośne w ostatnich latach skandale seksualne są tylko wierzchołkiem góry lodowej, której prawdziwych rozmiarów nie podejmuję się oceniać. Niech za przykład służy następująca obserwacja: dwa razy w roku w parafii zakonnej, przy której funkcjonowałem jako diakon na przetrzymaniu, miał miejsce odpust: raz z okazji dnia patrona kościoła, św. Jana Chrzciciela, a drugi raz z okazji Wniebowzięcia NMP 15 sierpnia. Dwa razy więc w roku byłem świadkiem epickiego przedstawienia, które zasługiwałoby na wnikliwą analizę socjologiczną.
Na mszę odpustową zawsze przybywał dziekan jeleniogórski, ks. Bogdan Ż., którego czytelnicy mojej pierwszej książki poznali jako ojca duchownego seminarium. Jego straszno-zabawne ekscesy opisałem w rozdziale poświęconym pierwszemu rokowi w seminarium. Księża zakonni niemal zmiatali pył spod jego stóp, tak się przymilali, tak się uniżali, że aż wstrętnie było na to patrzeć. W trakcie mszy odpustowej, przez cały czas jej trwania, także w czasie konsekracji, napływali do kościoła wciąż nowi księża: proboszczowie i wikarzy z okolicznych parafii. Leźli do ołtarza środkiem kościoła, głośno rozmawiając i plotkując między sobą nawet w czasie ukazywania hostii. Sama msza stanowiła mniej niż połowę czasu całej uroczystości. Po komunii na ambonę wychodził proboszcz, który następnie przez prawie godzinę dziękował wszystkim księżom. Były kwiaty dla dziekana, oklaski jak w teatrze, coraz to nowe podziękowania dla tego czy tamtego kanonika lub prałata, podziękowania nie wiem za co, bo jedyne, co ten kanonik czy tamten prałat zrobił, to wtarabanił się w komży i stule w połowie albo pod koniec mszy do kościoła.
Któregoś razu proboszcz, o zgrozo, zapomniał podziękować jednemu z księży za łaskawe przybycie. Jako diakon siedziałem po prawej stronie miejsca przewodniczenia, a po mojej prawej siedział koncelebrujący dziekan Bogdan Ż. Gdy tylko zorientował się, że proboszcz popełnił gafę, szarpnął mnie za ramię i wściekłym szeptem powiedział:
– Zapomniał o księdzu Grzegorzu! Zapomniał! Natychmiast podejdź, przerwij mu i przypomnij!
Oczywiście nie ruszyłem się z miejsca, bo uznałem to żądanie za absurdalne. Ks.Bogdan poczerwieniał z wściekłości, zerwał się i szeleszcząc ornatem, ruszył do ambony, bezceremonialnie przerwał proboszczowi i głośnym szeptem, który mikrofon bezczelnie wychwycił i ku zbudowaniu wszystkich wiernych światu ogłosił, rzekł:
— Zapomniał ksiądz podziękować księdzu Grzegorzowi! Niech ksiądz mu natychmiast podziękuje i przeprosi!
Skruszony proboszcz kontynuował przemówienie, rozwlekłym i wylewnym podziękowaniem naprawiając swoje faux pas, a tymczasem dziekan, wciąż czerwony z wściekłości, opadł na siedzenie i wysyczał w moim kierunku:
– Dziękuję księdzu diakonowi!
Na potwornie długich podziękowaniach nigdy się nie kończyło. Proboszcz przymilnym głosem i w ukłonach prosił dziekana, żeby zechciał, jak to się zabawnie w kościelnej nowomowie określa, "wygłosić słowo". Wielu księży siedziało jak na rozżarzonych węglach, tak im się spieszyło, żeby też wejść na ambonę i powiedzieć trzecie, czwarte, piąte kazanie tego dnia, i to kazanie nie na cześć Boga, ale na cześć dziekana. A wierni musieli siedzieć po dwie godziny, a nawet dłużej, nie żeby się modlić, lecz żeby wysłuchać koncertu wzajemnej adoracji księży.
Potem korowód brzuchatych ludków w złoconych szatach schodził do zakrystii, gdzie natychmiast robił się niemożliwy tłok i gwar jak w pubie. Tu oddawali się bez reszty swojemu najukochańszemu zajęciu: plotkowaniu. Co większe lizusy od razu obskakiwały dziekana, jęcząc: "Ach! Jak ksiądz dziekan pięknie powiedział!". Zakonnica zakrystianka musiała się przeciskać między wielkimi brzuchami, które nie raczyły nawet troszeczkę się rozstąpić, żeby ją przepuścić, gdy wracała od ołtarza obładowana kielichem, ampułkami i cyboriami. Aż wreszcie proboszcz ogłaszał najmilszą wieść dla tych rozleniwionych panów, a mianowicie że zaprasza wszystkich na tak zwaną agapę, czyli wielką, wystawną ucztę na plebanii.
– Z ubogaconą duszą pójdźmy posilić brzuch! – mawiał.
Spieszyły więc ochoczo spasłe brzuchy, żeby się spaść jeszcze bardziej. Zakonnicy dysponowali dużym gościnnym refektarzem, więc kilkudziesięciu księży swobodnie mogło się tam do woli stołować. Dziekan zasiadał pośrodku jak jakiś król, a stoły obowiązkowo musiały uginać się od tłustych potraw. Jeśli komuś się wydaje, że uczty jak za króla Sasa są dawno zapomnianym zwyczajem, nie był nigdy na księżowskim odpuście. Oczywiście nie mogło zabraknąć tego, co dla księży jest używką chyba atrakcyjniejszą od alkoholu czy seksu: długich, nudnych i żałosnych przemówień. Wstawał dziekan i gadał nieraz godzinę albo dłużej. Kiedyś surowym tonem obwieścił:
– Proszę księży, tydzień temu był odpust w parafii Świętego Wawrzyńca w Dziwiszowie i co? Zjawił się tylko ksiądz Józef... A reszta? Proszę księży, musimy pamiętać, jak ważna jest wspólnota i trzymanie tej wspólnoty w naszym dekanacie, zwłaszcza wspólnoty ołtarza i stołu... No ja, proszę księży, muszę powiedzieć, że to aż wstyd, że takie rzeczy trzeba wam przypominać. A pani gospodyni tyle tam nagotowała i potem było wielkie zmartwienie, bo księża nie przyjechali. Proszę księży, ja bardzo bym prosił, żeby się takie sytuacje więcej nie powtarzały! Nie muszę chyba mówić i przypominać, jak bardzo, ale to bardzo ważna jest ta kapłańska wspólnota, ta cnota diecezjalności, najpiękniejsza z kapłańskich cnót! Proszę księży, pragnę również podkreślić... – i tak dalej, i tak dalej.
Nie, nie jest ważne, że ludzie umierają z głodu na świecie, nie jest ważne, że hodowla zwierząt na mięsiwa dla księży i przemysłowa uprawa roli odpowiada w dużej mierze za to, że idziemy prostą drogą do zagłady od piekielnych upałów. Nie jest ważne, że księża macają dzieci po majtkach, że chleją do lustra, bo nie mogą sami z sobą wytrzymać, ba, nie jest ważny nawet Bóg, krzyż, ewangelia. Ważne jest, że księża zapomnieli przyjechać do Dziwiszowa się nażreć.
Przy okazji wspomnianego wątku ekologicznego, to na jednym z takich odpustów usłyszałem, jak jeden z księży wspomniał o przeczytanej w gazecie wzmiance, że ekolodzy zablokowali wycinkę lasu pod nową trasę narciarską. Dziekan prawie opluł się z wściekłości i długo (przepraszam za wyrażenie, ale inaczej tego się nazwać nie da) pieprzył na temat tego, jak to Bóg nakazał czynić sobie ziemię poddaną, a tacy ekolodzy to "lewactwo, żydostwo i kryptokomuchy", których należałoby "zamykać w obozach".
Innym razem, jeden z księży swobodnym tonem, jakby opowiadał dobry dowcip, podzielił się z bracią kapłańską tym, z czego spowiadają się u niego parafianie. Nie omieszkał dokładnie opisywać co pikantniejszych szczegółów. A księża, jakby nic złego się nie działo, zaśmiewali się z jego anegdotek i chamsko żartowali z wiernych.
A ja usługiwałem tym panom, podając im do stołu. I teraz chciałbym być dobrze zrozumiany: przyznaję się do współuczestnictwa w tym obrzydlistwie. Dziś, patrząc w przeszłość na tamte chwile, czuję się jak były esesman. Ze wstrętem patrzę na tamtego siebie, bo się nie sprzeciwiłem, nie przywaliłem dziekanowi w jego pyszałkowatą gębę, nie zawołałem "dość!". Byłem wtedy wstrętnym, obrzydliwym tchórzem, wciąż wierzącym, że za tymi tłustymi gębami stoi Jezus Chrystus, że to jest jego Kościół, a droga do zbawienia wiedzie tylko przez posłuszeństwo tym zarozumiałym, rozleniwionym, brzuchatym próżniakom.
Nie jest żadnym dla mnie usprawiedliwieniem to, że byłem tylko diakonem na przetrzymaniu i musiałem się grzecznie zachowywać w nadziei na powrót do łask i otrzymanie święceń. W mojej sytuacji liczenie na coś takiego było idiotyzmem i powinienem zdawać sobie z tego sprawę. Byłem przykładem pokornej bierności, a to właśnie pokorna bierność wiernych, którzy w milczeniu wysłuchują kapłańskich tyrad, zasilają im kieszenie i wciąż posyłają dzieci na religię, rozzuchwala księży, pozwala im czuć się bezkarnie, stawia ich ponad prawem, moralnością, przyzwoitością. A nawet ponad Bogiem.
Wszystko to jednak w żaden sposób nie podważało mojej wiary, przeciwnie, umacniało ją. Wierzyłem, że Jezus Chrystus dobrze wiedział, jaki Kościół zakłada i co z tego wyniknie. Wierzyłem, że to wszystko ma sens i ma służyć uświęceniu człowieka. Jaką bowiem – tłumaczyłem sobie – byłoby zasługą trwanie w Kościele, gdyby ten był cudowny, święty i z samych dobrych i świętych ludzi się składał? A tymczasem w chrześcijaństwie jedyną walutą zasługi przed Bogiem jest cierpienie. To cierpieniem Bóg oczyszcza człowieka, przez krzyż prowadzi go do zbawienia. Logiczne jest więc, że Kościół pełen obrzydliwych kreatur będzie idealnym miejscem uświęcenia.
Tym bardziej to czułem, że dostrzegałem inne, choć nierzucające się w oczy oblicze Kościoła – przynajmniej zgodnie z teoretyczną retoryką teologiczną wydawało mi się wtedy, że to też jest Kościół – a mianowicie zwyczajne podejście do wiary świeckich ludzi. Wbrew temu, co często się ludziom wierzącym zarzuca, w ich wierze sporo jest zdrowego rozsądku. I to ten zdrowy rozsądek o paroksyzmy wściekłości przyprawia duchowne głupstwo. To zdrowy rozsądek bowiem każe stwierdzić na przykład absurdalność tezy, że wszechmogący Stwórca całego Wszechświata miałby przeżywać jako straszliwą zbrodnię przeciwko sobie to, że przyciśnięty hormonami nastolatek ręcznie sprawia sobie ulgę w naturalnych potrzebach. Ten sam zdrowy rozsądek sprawia, że większość wierzących nie zamierza się mnożyć jak króliki i stosuje najróżniejsze metody antykoncepcyjne. Dzięki temu zdrowemu rozsądkowi wreszcie wierni nazywają sławiony przez Jana Pawła II kalendarzyk małżeński "watykańską ruletką".
Postawa zwykłych wiernych często mnie urzekała, bo uwidaczniała mi, ile ciśnienia można by spuścić z całego tego nabrzmiałego gniewem, przerażeniem i retoryką oblężonej twierdzy systemu kościelnego. Jakim to bowiem potworem musiałby być Bóg, który by takich ludzi potępiał? Jeśli wiara chrześcijańska zakłada Boga, który jest miłością, jak może wciąż pompować to ciśnienie, parcie na "wymagania", na "radykalną" ewangelię, na ciągłą "walkę ze złem"? Dlaczego Bóg, który by ludzi kochał, miałby ich potępiać za to, że się pośmieją, potańczą, upiją od czasu do czasu? Jak mógłby im mieć za złe to, że wolą w wolny od pracy dzień pójść w góry czy na imprezę niż siedzieć godzinami w kościele i słuchać, jak proboszcz przymila się dziekanowi?
Moja codzienność coraz bardziej mnie oddalała od księżowskiej rzeczywistości. Dobrze się czułem ze swoimi kumplami, cudownymi ludźmi, których pierwotnie chciałem nauczać, a tak naprawdę to sam wiele nauczyłem się od nich.
